รู้ไว้ใช้ได้ตลอด ความเข้ากันได้ของยาและอาหาร

คำพูดที่เภสัชกรมักพูดเสมอเมื่อจ่ายยา "ห้ามดื่มแอลกอฮอล์เด็ดขาด และทานหลังอาหาร 30 นาที" แอลกอฮอล์นั้นไม่ดีต่อร่างกายอยู่แล้ว จึงไม่ต้องพูดถึง แต่มีอาหารอื่น ๆ ที่ควรหลีกเลี่ยงหรือไม่ และยาใดบ้างที่ต้องทานหลังอาหาร 30 นาทีจริง ๆ อาจเคยสงสัยกัน บ้าง (สาเหตุที่ต้องทานหลังอาหาร 30 นาทีอยู่ในตอนท้ายของบทความ) โชคดีที่องค์การอาหารและยาได้จัดทำหนังสือ "ยาและอาหารควรทานอย่างไร" เพื่อแนะนำความเข้ากันได้ของยาและอาหาร เมื่ออ่านเนื้อหาแล้ว จะพบว่า เช่นเดียวกับ การพบเจอของมนุษย์ ที่มีเรื่องของวาสนาและความเข้ากันได้ อาหารและยาก็เช่นกัน ยาบางชนิดสามารถทานคู่กับอาหารบางชนิดได้ ในขณะที่บางชนิดทานไม่ได้ รู้ไว้ใช้ได้ตลอด มาดูความเข้ากันได้ของยาและอาหารกัน ■ นม = นมเรียกว่า "อาหารครบถ้วน" เป็นอาหารที่ดีต่อร่างกาย แต่ยบางชนิดมีปัญหาเมื่อทานคู่กับนม ตัวอย่างยาที่พบบ่อยคือยาระบาย นมมีสภาพเป็นด่างอ่อน ๆ จึงทำให้กรดในกระเพาะอาหารเป็นกลาง ทำให้ยาที่ควรไปถึงลำไส้ละลายในกระเพาะอาหาร ส่งผลให้ประสิทธิภาพของยาต่ำลงและอาจ เกิดอาการปวดท้องได้ บางชนิดของยาปฏิชีวนะและยาต้านเชื้อรา นมอาจรบกวนการดูดซึมของยา ในทางกลับกัน ยาบางชนิดก็ ทานคู่กับนมได้ แอสไพริน เป็นต้น ซึ่งเป็นยาลดการอักเสบและบรรเทาอาการปวด อาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองกระเพาะอาหาร ดังนั้น การทานคู่กับนมจะช่วยลดการระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ สรุปง่าย ๆ คือ ยาปฏิชีวนะและยาระบายไม่ควรถูกทานคู่กับนม ส่วนยาลดอาการปวดควรทานคู่กับนม ■ ผลไม้ ผัก = ผลไม้และผักที่ได้ชื่อว่าดีต่อร่างกายก็ไม่ต่างกัน เกรปฟรุตนั้นมีรสชาติหวาน อมเปรี้ยว หลายคนชอบทาน แต่ถ้าทานยาประจำควรระวัง ยานี้รวมถึงยาต้านความวิตกกังวล และยาลดไขมันในเลือด สาเหตุ คือ เมื่อตับย่อยยาเหล่านี้ รสขมของเกรปฟรุตจะไปรบกวน ดังนั้น การทานยาต้านความวิตกกังวลและยาลดไขมันในเลือด คู่กับเกรปฟรุต อาจทำให้ยาไม่ถูกย่อย ส่งผลให้ยาออกฤทธิ์มากเกินไป เกรปฟรุตจึงเป็น "ผลไม้ต้องห้าม" สำหรับผู้ทานยาต้าน ความวิตกกังวลและยาลดไขมันในเลือด ส้มก็เช่นกัน ยาต้านกรดเช่น เจลฟอส อัลมาเจล มักมีส่วนประกอบของอะลูมิเนียม โดย ปกติร่างกายจะไม่ดูดซึมสารนี้ ทำหน้าที่เป็นยาต้านกรดเท่านั้น แล้วขับออกไป แต่ถ้าทานคู่กับน้ำส้ม จะทำให้ดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ นอกจากนี้ หน้าที่ของยาต้านกรดคือการลดความเป็นกรด ดังนั้น ควรหลีกเลี่ยงผลไม้ที่มีความเป็นกรดสูง น้ำอัดลม เป็นต้น ทานน้ำส้มหลังจากทานยาต้านกรดเพื่อรักษาอาการเสียดท้องแล้วอย่างน้อยสามชั่วโมง ยาความดันโลหิต โดยเฉพาะยาความดัน โลหิตบางชนิดต้องควบคุมการทานผลไม้ ผัก จุดสำคัญคือ โพแทสเซียม (K) ยาความดันโลหิตหลายชนิดช่วยเพิ่มปริมาณโพแทสเซียม ดังนั้น การทานอาหารที่มีโพแทสเซียมสูง อาจทำให้โพแทสเซียมในร่างกายสูงเกินไป ยาความดันโลหิตส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับ ช่องโพแทสเซียม อาหารที่มีโพแทสเซียมสูง เช่น กล้วย ส้ม ผักใบเขียว ผู้ที่ทานยาความดันโลหิตควรระมัดระวังการทานผลไม้ ผัก ยาต้านการแข็งตัวของเลือด ยานี้ค่อนข้างซับซ้อน ยาต้านการแข็งตัวของเลือด คือยาที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัว ในที่นี้ วิตามิน K จะเป็นปัญหา วิตามิน K มีคุณสมบัติช่วยให้เลือดแข็งตัว ซึ่งตรงข้ามกับยาต้านการแข็งตัวของเลือด ดังนั้น ผู้ที่ทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด ควรหลีกเลี่ยงการทานวิตามิน K อาหารที่มีวิตามิน K สูง เช่น ผักใบเขียว กะหล่ำปลี หน่อไม้ฝรั่ง เคล ตับ ชาเขียว ถั่ว ■ เนื้อสัตว์ ปลา เมื่อป่วย แพทย์อาจแนะนำให้ทานเนื้อสัตว์ที่มีโปรตีนสูงเพื่อเสริมสร้าง ร่างกาย แต่ตรงนี้ก็มีข้อควรระวัง ยาต้านวัณโรค อาจทำให้เกิดอาการหนาวสั่นและปวดหัวเมื่อทานคู่กับอาหารที่มีไทราไมน์ และฮีสตามีนสูง อาหารที่มีไทราไมน์สูง เช่น ปลาเฮอริ่ง ชีส ตับสัตว์ ส่วนฮีสตามีนนั้นพบมากในปลาทะเล ผู้ป่วยที่กำลัง รักษาโรควัณโรคควรเลือกทานโปรตีนให้ดี ไทราไมน์ ไม่เข้ากันกับ "MAOIs" ซึ่งเป็นชนิดหนึ่งของยาแก้ซึมเศร้า ไทราไมน์ ช่วยเพิ่มความดันโลหิต โดยปกติ เอนไซม์ MAO จะย่อยไทราไมน์ ไม่มีปัญหาอะไร แต่ในระหว่างการทาน MAOIs ไทราไมน์ จะไม่ถูกย่อย อาจเป็นอันตรายร้ายแรงต่อผู้ป่วยความดันโลหิตสูง นั่นคือ ผู้ป่วยที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงและกำลังทานยาแก้ซึมเศร้า ควรลดการทานไทราไมน์ ■ อาหารรสจัด แอลกอฮอล์ ตามที่หลายคนเข้าใจ อาหารรสจัด เช่น กาแฟ โค้ก ช็อกโกแลต ไม่ควรทานคู่กับยา ยาโรคจิต ยาปฏิชีวนะ อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงจากคาเฟอีนในอาหารรสจัดได้ สำหรับผู้ที่ทาน ยาป้องกันโรคกระดูกพรุน ฟอสฟอรัสในน้ำอัดลม ทำใหกระดูกสูญเสียแคลเซียม แย่ยิ่งกว่า ไม่ต้องพูดถึงแอลกอฮอล์ แอลกอฮอล์ ส่งผลเสียต่อยาส่วนใหญ่ ไม่มากก็น้อย ■ ควรทานตอนท้องว่าง บางชนิดไม่ควรถานหลังอาหาร 30 นาที แต่ต้องทานตอน ท้องว่าง ตัวอย่างเช่น ยาต้านเชื้อรา กลุ่มยาละลายไขมัน ยาแก้ปวดลดไข้ เช่น อะเซทามิโนเฟน ยาแก้แพ้ เช่น ยาต้านฮีสตามีน ยาเหล่านี้ ถ้าทานคู่กับอาหาร จะทำให้การดูดซึมลดลงหรือประสิทธิภาพของยาต่ำลง ไม่ต้องกังวลมาก เพราะเภสัชกรจะแจ้งให้ ทราบเมื่อซื้อยา จริง ๆ แล้ว ไม่ว่าจะเป็นอาหารหรือยา จะถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกายผ่านทางกระเพาะอาหาร จึงมีความเข้ากันได้ ระหว่างอาหารและยา การรู้จักอาหารที่เข้ากันกับยาและอาหารที่ไม่เข้ากัน จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของยา สำหรับผู้ที่ทาน ยาเป็นประจำ ควรตรวจสอบความสัมพันธ์ระหว่างยาและอาหาร สามารถดาวน์โหลดไฟล์ต้นฉบับของหนังสือได้จากเว็บไซต์ ขององค์การอาหารและยา (www.kfda.go.kr→정보마당→식약청자료실→간행물·지침) (เขียนโดย คิมจองฮุน นักเขียนบทความ วิทยาศาสตร์) หมายเหตุ สาเหตุที่ยาทุกชนิดทานหลังอาหาร 30 นาที ยาทุกชนิด ไม่ว่าจะทานก่อน หลัง หรือระหว่าง อาหาร ส่วนใหญ่ไม่แตกต่างกัน แล้วทำไมต้องทานหลังอาหาร 30 นาที ? ประสิทธิภาพของยาเกี่ยวข้องกับความเข้มข้นของยา ในเลือด โดยทั่วไป เวลาที่ยาส่วนใหญ่ยังคงอยู่ในระดับความเข้มข้นในเลือดที่เหมาะสมคือ ประมาณ 5-6 ชั่วโมง ซึ่งตรงกับ ช่วงเวลาของมื้ออาหาร ท้ายที่สุด เงื่อนไขนี้ไม่ได้เน้นที่อาหารที่ทาน แต่เพื่อเตือนให้ทานยาอย่างต่อเนื่อง ในกรณีที่ยา ต้องทานคู่กับอาหารหรือทานแยก ควรตรวจสอบข้อมูลด้านบน
ที่มา: https://topkoreans.tistory.com/42 [เว็บไซต์บล็อกยอดนิยมของเกาหลี: Tistory]